Onderzoeksinstrument bij uitstek, nu en in de toekomst!

De activiteiten in het ondergrondse laboratorium HADES maken het mogelijk om in 'reële' omstandigheden de expertise op te bouwen die nodig is om een veilige bergingsinstallatie te kunnen ontwikkelen. In die zin vormen de activiteiten in HADES een belangrijke ondersteuning van het RD&D-programma van NIRAS.

Ontwikkelen van uitgravings- en constructietechnieken

In het ondergrondse laboratorium werden de voorbije 30 jaar industriële technologieën ontwikkeld voor het bouwen, uitbaten en afsluiten van een bergingsinstallatie in diepe klei. Met de uitbreiding van HADES tussen 1997 en 2007 werd aangetoond dat het mogelijk is om een bergingsinstallatie op industriële wijze te realiseren. Meer informatie over de evolutie van de uitgravingstechnieken vind je hier.

Wanneer de bergingsinstallatie uiteindelijk zal worden gebouwd en uitgebaat, is het waarschijnlijk dat er "state of the art" technologieën op de markt zijn die nog niet bestonden tijdens de bouw van HADES. Indien nodig kunnen deze nieuwe technologieën eerst uitgetest worden in het ondergrondse laboratorium HADES, alvorens deze in te zetten in de echte bergingsinstallatie.

Onderzoek in de diepe klei

Wetenschappers voeren in HADES experimenten uit in ‘reële’ omstandigheden. Op deze manier worden gedetailleerde data bekomen over de karakteristieken en het gedrag van de klei op grote diepte. De in-situ experimenten geven samen met de bovengrondse tests de nodige input om de veiligheid van een geologische berging in klei op lange termijn te evalueren. Zo heeft bijvoorbeeld het onderzoek in HADES naar de chemische karakteristieken van het water in de klei en de migratie van radioactieve stoffen het mogelijk gemaakt om de vertraagde verspreiding van radioactieve stoffen in reële omstandigheden te modelleren.

Langlopende experimenten met radioactieve merkstoffen

HADES is een nucleaire onderzoeksfaciliteit (klasse II) die vergund is door het FANC. Dit betekent dat wetenschappers er een grote verscheidenheid aan radioactieve merkstoffen en bronnen kunnen gebruiken om het gedrag van radioactieve stoffen in de klei te bepalen. Sommige van deze experimenten zijn meer dan 25 jaar geleden opgestart en worden nog steeds opgevolgd. Het maakt HADES uniek in de wereld. De lange looptijd maakt het mogelijk om de voorspellende berekeningen te toetsen aan de reëele evolutie doorheen de tijd en waar nodig te verfijnen. Op deze manier kan de veiligheid van de berging verder worden bevestigd.

Grootschalige tests om de veiligheid en uitvoerbaarheid van het bergingsconcept te bevestigen

In sommige gevallen is het belangrijk om op reële schaal de combinatie van de effecten te simuleren die bij diepe berging zullen optreden. In het kader van het grootschalige PRACLAY-experiment wordt gedurende 10 jaar de warmteproductie nagebootst die zal plaatsvinden wanneer hoogradioactief afval, na een decennialange afkoeling aan de oppervlakte, in een bergingsinstallatie zou worden geplaatst. Het experiment biedt de mogelijkheid om deze verstoring van de temperatuur te bestuderen in combinatie met de mechanische verstoring ten gevolge van de uitgraving van de galerij, en dit op reële schaal, alsof het een echte berging betrof. Het 10 jaar durende verwarmingsexperiment heeft als doel de bestaande kennis over het gedrag van de klei bij opwarming te bevestigen en te verfijnen. Op die manier beoogt men de uitvoerbaarheid van het bergingsconcept voor warmteproducerend afval verder te bevestigen.

Monitoring van een toekomstige bergingsinstallatie

HADES maakt het mogelijk om steeds nieuwe instrumenten en meettechnieken in de klei uit te testen. Op die manier kan in kaart worden gebracht wat de mogelijkheden en beperkingen zijn op het vlak van monitoring. 30 jaar ervaring met het gebruik van meetinstrumenten in de Boomse klei is van groot belang om de monitoringstrategie voor een toekomstige bergingsinstallatie te ontwikkelen. Vanuit deze expertise neemt het ESV EURIDICE deel aan projecten op Europees niveau (zoals het Modern-project), die een kader aanreiken voor de ontwikkeling en de mogelijke implementatie van monitoringactiviteiten voor geologische berging. De expertise inzake instrumentatie en monitoring wordt ook ter beschikking gesteld van het cAt-project voor de oppervlakteberging van laag- en middelactief kortlevend afval.

Communicatie

HADES speelt ook een belangrijke rol in de communicatie met iedereen die betrokken is bij of meer wil weten over het onderzoek naar geologische berging. Een bezoek aan HADES maakt het mogelijk om de omvang en de kwaliteit van het gevoerde onderzoek te tonen en een concreet beeld te geven van hoe een geologische bergingsinstallatie er in werkelijkheid zou kunnen uitzien. Ook wanneer de bouw van een bergingsinstallatie start, zal HADES een belangrijke maatschappelijke rol blijven vervullen, aangezien bezoeken aan een operationele bergingsinstallatie niet altijd mogelijk zullen zijn voor het publiek.

Behoud van kennis en expertise

HADES is ten slotte van onschatbare waarde als instrument voor het beheer van de kennis en expertise die de voorbije 30 jaar werden opgebouwd. Het kan worden gebruikt om deze kennis en expertise door te geven aan de volgende generatie technici, wetenschappers en ingenieurs die betrokken zullen zijn bij de bouw van de bergingsinstallatie. Op langere termijn, zelfs na de realisatie van een bergingsinstallatie, kan HADES een belangrijke rol blijven spelen om de publieke betrokkenheid wakker te houden en op die manier het doorgeven van kennis van generatie op generatie te verzekeren.